Tegelijkertijd heeft deze periode ons ook goede dingen gebracht. We zijn zo’n beetje van de drie kussen af (hoewel die steeds vaker wordt vervangen door een hug). Het hybride werken lijkt een blijvertje te worden (waarom zijn er dan toch weer files?). Maar de belangrijkste les is misschien wel dat we de grootste uitdaging van onze tijd niet alleen moeten aanpakken, maar dat we dat ook kúnnen. De pandemie heeft laten zien dat we als mensheid in staat zijn om in korte tijd grote veranderingen teweeg te brengen. We kunnen radicaal anders werken, grote investeringen doen, ons aanpassen aan iets wat onzichtbaar lijkt. Iets wat wij eerder niet voor mogelijk hadden gehouden en een hoopvol signaal is voor de toekomst.

Transities versnellen

Klimaatverandering dwingt ons allemaal om een radicale omslag te maken in onze verhouding met de aarde en alles wat daar op leeft. Dat vraagt om een groot aanpassingsvermogen van ons als individu, als groep en als wereldbevolking. Het project ‘Change-ability for a world in flux’ is een filosofisch en artistiek onderzoek naar dit vermogen van de broers Ronald en Erik Rietveld, die samenwerken in het collectief RAAAF Public. Het filosofische onderzoek van Erik wordt vijf jaar gefinancierd door NWO met een Vici-beurs, terwijl het artistieke onderzoek van Ronald in diezelfde periode wordt ondersteund door het Gieskes-Strijbis Fonds.

Ondernemers met de ambitie om de transitie in het landbouw- en voedselsysteem te versnellen kunnen terecht bij het Talent First programma van Fresh Ventures. Binnen dit programma worden in drie jaar honderd talentvolle mensen begeleid in de ontwikkeling van start-ups die een bijdrage leveren aan regeneratieve voedselsystemen. Het Fonds steunt dit programma met een lening, die alleen bij succes van de startups hoeft te worden terugbetaald.Sinds twee jaar richt het Fonds zich ook op het beschermen van mensenrechten binnen het digitale domein. Dat is niet alleen een uitdaging binnen Nederland, maar ook aan de grenzen van Europa, zoals op de Balkan. Ook in deze landen is het voor de overheid moeilijk om weerstand te bieden tegen de schijnbare voordelen van technologische ontwikkelingen als automatische gezichtsherkenning en de inzet van kunstmatige intelligentie bij het bestrijden van fraude of andere criminaliteit. Door het ondersteunen van SHARE Foundation met de organisatie van een jaarlijkse digital rights summer school in Belgrado voor mensenrechtenverdedigers uit de regio hoopt het Fonds een bijdrage te leveren aan het beschermen van mensen- en burgerrechten op Europees niveau.

De toepassing van kunstmatige intelligentie kan ook vooruitgang brengen, bijvoorbeeld bij medische diagnose. Met het programma ‘Uitlegbare AI’ onderzoekt het LUMC hoe kunstmatige intelligentie kan worden ingezet bij diagnose. Hierbij krijgen artsen niet een blackbox uitkomst, maar inzicht in hoe het systeem tot een bepaalde uitkomst is gekomen. Dit onderzoek steunt het Fonds de komende vier jaar met de financiering van drie promotieplaatsen.

Vooruitblik op 2022

De afgelopen twee jaar hebben ons geleerd dat onze samenleving een enorme veerkracht kent in het omgaan met grote veranderingen. Op deze veerkracht zal de komende tijd vaker beroep worden gedaan. Aan de bestaande grote vraagstukken als klimaatverandering, digitalisering en migratie kan de politieke stabiliteit van Europa worden toegevoegd. Deze thema’s zullen de komende jaren blijvende aandacht van het Fonds vragen.

Leendert van Driel, Voorzitter, Roderic Evans-Knaup, Directeur